DE WESTMAN-EILANDEN
Een
paar dagen uitwaaien
De
naam IJsland wordt pas sinds het jaar 874 permanent bewoond. Het unieke is dat zijn vroegste geschiedenis tot in detail in talloze saga=s - parels in de wereldliteratuur - is beschreven. Zo weten we precies waar de naam Westman-Eilanden vandaan komt. Het is een oude naam. Een naam die teruggaat tot het allereerste begin van de kolonisatie. Hjörleifur Hródmarsson (Leifur met het loszittende zwaard: Hjör = zwaard) en zijn bloedbroeder Ingólfur Arnarson riskeerden hun hoofd als ze in Noorwegen zouden blijven. Ze maakten een verkenningsreis naar IJsland die zo goed beviel dat ze besloten om zich daar voorgoed te vestigen. Ze pakten hun boeltje in en gingen op weg. Leifur maakte een omweg. Hij reisde via Ierland waar hij wat slaven Ahaalde@. Daarna zette ook hij koers naar IJsland. Ingólfur vestigde zich in de buurt van het huidige Reykjavik. Zijn bloedbroeder streek neer in het uiterste zuiden, in de buurt van het huidige Vik. De Ieren hadden als snel de balen van hun eigenaar. Ze vermoordden Leifur. Uit angst voor Ingólfur vluchtten ze met hun vijven naar de eilanden die ze voor de kust zagen liggen. Het mocht hun niet baten. Twee weken later had Ingólfur hen gevonden en vermoordde ze op zijn beurt. Hij bevrijdde de vrouwen en kinderen die de Ieren hadden gekidnapt. Sindsdien heet deze eilandgroep Westman-Eilanden want voor de Vikingen waren de Ieren: AMannen uit het Westen@. Overigens is uit archeologisch onderzoek gebleken dat de eilanden al eerder dan door de Vikingen bewoond waren.
De
reis Het kan ook anders. De golven sloegen over het dek. Het schip wist niet of het van voor of achter omhoog moest of van links naar rechts. Soms rolde alles tegelijk. M=n maag wist het ook niet meer. Zeeziek en niet zo=n klein beetje ook. Er is een gezegde over zeeziekte dat bestaat uit drie delen: 1. Je wenste dat je dood was; 2. Je denkt dat je dood bent; en zodra je een voet op vaste wal zet: 3. ben je blij dat je niet dood bent. Ik heb het ervaren en kan het beamen. En kennelijk zijn er meer. Deze veerboot: de Herjolfur is de enige die ik ken die is uitgerust met speciale kotsbakjes. De harde wind betekende ook dat het onmogelijk was een tent op te zetten. Van de aardige campingmevrouw mocht ik binnen slapen. Windkracht 10 of daar omtrent en zware regen weerhield de bewoners er niet van hun partijtje golf te spelen. Er ligt op Heimaey een prachtige 18 holes golfbaan. Met een beetje goede wil, mep je de ballen zo de Atlantische oceaan in. Het kwam op mij niet vreemd over te horen dat op deze eilanden de hoogste windsnelheid van heel IJsland is gemeten, namelijk 61m/sec.
De
natuur En dan is er nog het schouwspel van de recente vulkaanuitbarstingen (Surtsey 1963; Heimaey 1973). Een van moeder Aarde indrukwekkender natuurverschijnselen dat hier voor een prachtig kleurenspel heeft gezorgd.
De
papegaaiduikers Het landen op de klif en het opstijgen vanuit het water van deze vogels doet sterk denken aan hun uiterlijk: het clowntje. >s Werelds slechtste piloten kun je ze ook noemen. Mede daardoor is het zo aandoenlijk om naar ze te kijken. En ze kijken terug, als wijze oude mannen. Vervolgens waggelen ze verder als de grootste komieken. Ik moet er niet aan denken om er een op te eten. Op IJsland denken ze daar heel anders over. En ik wil daar gelijk bij aan tekenen: waarom wel een kip en waarom geen papegaaiduiker? Onder andere hier op de eilanden worden papegaaiduikers gevangen om te worden opgediend als delicatesse in restaurants. Het vangen gebeurt met een soort groot schepnet waarmee de vogels zo uit de lucht worden geplukt. Een ongeschreven regel zegt dat alleen jonge vogels of niet broedende vogels gevangen mogen worden. Ook de eieren en jonge vogels van andere zeevogels zijn niet veilig. Met lange touwen dalen de eilanders af langs de steilste kliffen om buit te vergaren. Al eeuwenlang vormen de vogels en hun eieren een rijke en welkome voedselvoorraad. Als sentimentele Nederlander heb je op grond van zaken als aaibaarheidsfactor al snel de neiging deze gang van zaken te veroordelen. Veroordelen is echter onmogelijk op een plaats waar de mens - in tegenstelling tot Nederland - nog in en met de natuur leeft. Weten de papegaaiduikers aan de netten van de mens en aan andere predators te ontsnappen dan kunnen de vogels een respectabele leeftijd van 30 jaar bereiken. Papegaaiduikers die op Heimaey geboren worden, keren voor een groot deel ieder jaar terug. Als ze vijf jaar oud zijn paren ze en beginnen ze te broeden. Daarvoor graven ze een lange gang waarin ze aan het einde precies een ei leggen. Papegaaiduikers kunnen beter vissen dan vliegen. Zie ze daar eens staan voor hun holletje met 4 tot 20 visjes in de bek. Er schijnt er zelfs eens een geweest te zijn die 62 visjes in de bek had. Een wereldrecord? Als de jonkies acht weken oud zijn - midden augustus -, dan worden ze het nest uitgegooid om te leren vliegen. Hebben ze dat onder de knie dan trekken ze met hun ouders mee naar de kusten van New-Foundland om daar, grotendeels op open water, de winter door te brengen. Het is niet alleen kommer en kwel voor de papegaaiduikers op de Westman-Eilanden wat betreft hun contact met de mens. In de nachtelijke uren van augustus glijden en waggelen vele jongen richting stad omdat ze op de lichten daarvan afgaan. De kinderen mogen nu laat opblijven om deze kuikens die nog niet kunnen vliegen te verzamelen. >s Morgens worden ze op zee vrijgelaten waar ze weer voor zichzelf moeten knokken. Helaas was m=n timing niet perfect. Ik was er begin juni en toen moesten de meeste papegaaiduikers nog komen. Niet dat ik er geen gezien heb.........
De
vulkanen Pijnlijker wordt het voor de bewoners op 23 januari 1973. De dood gewaande vulkaan Helgafell, gelegen op nog geen kilometer van de stad, brak plotseling uit. Hals over kop werden in een paar uur tijd alle inwoners geëvacueerd. Dat kon omdat toevallig de gehele vissersvloot in de haven lag. Deze eruptie duurde tot mei. Je kunt nu heerlijk wandelen in het ruige lavaveld of de beide vulkanen beklimmen. Enkele gevolgen van de uitbraak: naast de groene Helgafell (226 meter) torent nu een nieuwe vulkaan, de rode Eldfell (vuurberg, 221 meter). Het eiland is een flink stuk groter geworden, zo=n 20 procent. Een derde deel van de stad werd bedolven onder de lava, de rest onder een dikke laag as. En de haven ging bijna verloren...... Door met alle mogelijke pompen en tuinslangen ijskoud zeewater op de gloeiende lava te spuiten, koelde deze af, werd stroperig en stolde net voor de haveningang. De haven ligt nu nog beter beschut. De as die de huizen bedekte werd met noeste arbeid die twee jaar duurde verwijderd. Op 1700 mensen na keerde iedereen terug. Wonderbaarlijk was de redding van de kerk. IJslands op twee na oudste, uit 1778, werd omgeven door as maar bleef onbeschadigd. Het is allemaal te zien in de film: de Vulcano-show, die dagelijks draait in de bioscoop aldaar. Je krijgt een heel apart gevoel van deze film... Waar je ook een apart gevoel van krijgt zijn de pizza=s bij Café Maria. Die zijn me toch lekker. Ik weet niet wat het is maar op IJsland zijn de pizza=s heerlijk, dit in tegenstelling tot de ham- en cheeseburgers. Die bestel je maar liever niet.
Een
stukje verleden
Feest Ook deze happening heeft een historische achtergrond. In 1874 kwam koning Christian IX naar IJsland om de duizendste verjaardag van de kolonisatie te vieren. In Thingvellir overhandigde hij de nieuwe grondwet. Niet iedereen kon naar Thingvellir komen voor deze plechtigheid zodat overal in het land feesten werden gehouden. Op 2 augustus 1874 werd dat feest op de Heimaey gehouden met 400 aanwezigen. Het was zo succesvol dat het ieder jaar herhaald werd.
Keiko Een man
stond vreemd voorover gebogen over het water met een vis in zijn hand.
Het had zo een scene uit het Dolfinarium kunnen zijn. Een enorm beest
doorbrak de oppervlakte. Een orka!! Die man was een orka aan het voeren!
En dat kon er maar een zijn: Keiko. De zwaardwalvis met z=n slappe rugvin uit de Free Willy
films. Ik wist niet dat hij daar zwom. Later bleek dat het zelfs mogelijk
is om met een bootexcursie Keiko te bezoeken. Iets voor de kinderen
zeker weten.
Tonny Buijs |